Bir garip durum! II. Dünya Savaşı dönemi dışında her zaman birbirlerini sürekli düşman gören ABD ve Rusya, her ikisi, Rus besteci Çaykovki’nin bir sipariş üzerine 1880 yılında bestelediği ve ilk kez 1882’de icra edilen “1812 Uvertürü”nü kendi zafer günlerini kutlamak üzere kullanıyor.
Siparişi veren, 1860 yılından itibaren Rus Müzik Derneğinin Müdürlüğünü üstlenen Nikolay Rubinstein (Çokça tanınan Polonyalı/Amerikalı piyanist Arthur Rubistein ile hiçbir akrabalığı yok). Öyle bir eser istemiş ki Çaykovski’den, ya Moskova’da gerçekleştirilecek olan “Tüm Rus Sanatları ve Sanayisi Fuarı”nın açılış müziği ya Çar II. Alexander’ın jübilesinin kutlama müziği ya da 1812 yılında Rusya’yı işgal eden Napolyon ordularının 500.000 kayıp ardından perişan vaziyette ülkeyi terk etmesinin 70. yılında bu zaferin anısına inşa edilmekte olan “Kurtarıcı İsa Katedrali”nin açılış müziği niyetine kullanılabilsin. “Öyle mi!” demiş Çaykovski ve kahramanlık hikâyelerinden nefret etmesine rağmen “Yıl 1812” başlığı altında Napolyon’a karşı zafer kutlamasını tercih ederek tam da amaca uygun bir şekilde bestelemiş.

Eser, barış dileyen bir Rus Ortodoks duasının ağır temposu ile başlıyor, milli duyguları dile getiren bir geleneksel Rus dansına dönüşüyor, derken efendim Napolyon’un işgalini anlatmak üzere Fransız marşı “Marseillaise”den tınılar duyuluyor; ardından işgalin dönüm noktası diye bilinen “Borodino” meydan savaşını çağrıştırmak amacıyla top atışları başlıyor ve nihayet Fransızlara karşı zafer tüm orkestranın coşkulu bir şekilde katılımı ve kilise çanlarıyla ilan ediliyor. Üstelik ilk icrasında kentte gerçek toplar da gümbürdetilirken bütün kiliseler çanlarıyla eşlik etmiş.
Böyle de, Amerikalıların çoğu bu uvertürün 1812’de yer alan ABD-İngiltere savaşı sonundaki zaferlerini kutlamak amacıyla bestelendiğini zannediyor!

Bazı yorumlara göre buna sebep olan da Amerikalıların savaş olsun, zafer olsun, sivil haklar gösterileri olsun, her türlü kutlamayı top atışları, havai fişek patlamaları ile ilişkili görmeleri. Başlangıç 1974’e dayanıyor. Boston Pop Orkestrası her yıl ABD’nin ulusal günü olan 4 Temmuz’da bir meydan konseri verirmiş.
Orkestranın sürekli şefi Arthur Fiedler bakmış katılım her yıl gittikçe düşüyor, bir cinlik düşünüp, o yılki kutlamada içinde top atışları da bulunan 1812 Uvertürünü programa ekleyip gerçek top atışları eşliğinde çaldırmaya karar vermiş. Yakın arkadaşı bir milyonerden gerekli finansmanı da sağlayınca, aynı Rusya’da olduğu gibi topları da dizmiş patlattırmış, kentin kiliselerinin aynı anda çanlarını çalmalarını da sağlamış. Bayılmış millet! Al sana geleneğin ve inancın başlangıcı! İki yıl sonra, ABD’nın kuruluşunun 200. Yıl kutlamalarında Boston meydanında katılım 400.000’e çıkmış ve olay Guinnes Rekorlar kitabına “Tarihte en fazla katılımcısı olan klasik konser” olarak girmiş.
Bugün sizlere 2012 yılının 4 Temmuz kutlamalarında 1812 Uvertürünü Boston Pop Orkestrasından, ilk kez ABD’ye uygulayan kendi şefleri Arthur Fiedler’i anarak ve aynı meydanda icrasını veriyorum. Orkestrayı günümüzdeki şefleri Keith Lockhart yönetiyor.