Kafka Yayınevi’nin “Dünyayı Değiştiren Düşünürler” serisi, İslam felsefesini konu eden son cildin yayınlanması ile tamamlandı. Sadık Usta’nın “serinin en tartışmalı ve en çok emek verilen kitabı” olarak nitelediği beşinci ciltte on bir İslam düşünürü ve iki düşünce akımı, İslam uygarlığındaki rolleri göz önüne alınarak anlatılıyor.
> Kafka Yayınevi 488 s.
> Satın almak için
Beş cilt olarak tasarlanan ve İslam felsefesini konu eden son kitapla tamamlanan “Dünyayı Değiştiren Düşünürler” serisi, Sadık Usta’nın titizlikle sürdürdüğü felsefe tarihi araştırmalarını kitaplaştırarak değerli bir başvuru kaynağına dönüşmesini sağladı. Ömer Hayyam’dan Gazali’ye, İbn Rüşd’den İbn Haldun’a, İslam düşünce tarihinde çığır açan tüm isimler ve akımlara değinen kitabın yazım sürecini Sadık Usta ile konuştuk.
Son cildi genel olarak nasıl tanımlıyorsunuz?
Dünyayı Değiştiren Düşünürler serisinde “Felsefenin şafağı” olarak adlandırdığımız ilk anlardan başlayarak uygarlık ve felsefe tarihinin ayak izini, 19. yüzyıl sonlarına kadar takip etmiştik. Beşinci kitap ile eksik kalan ara aşamayı, İslam uygarlığı aşamasını da ilave etmiş oluyoruz.
Bu kitabın serinin en tartışmalı, en çok emek verilen kitabı olduğunu söyleyebilirim. Bu kitap için 300’ün üzerinde yerli ve yabancı kaynak incelendi, onlarca makale tarandı, birçok ansiklopediye başvurularak hazırlandı. Müslüman çevrelerin başvurdukları İslami kaynakların neredeyse tamamı incelendi; Hz. Muhammed, İslam tarihi ve felsefesi hakkında kalem oynatmış önemli yabancı uzman yazarların eserlerine başvuruldu. Bu arada Türkiye’de İslam’a, Kur’an’a ve Hz. Muhammed’e eleştirel yaklaşan bütün yazarların kitapları da incelendi. Atatürk’ün de bu kapsamda Hz. Muhammed, din ve Allah konusundaki görüşleri değerlendirildi.
Okuyucu kitabın içinde hangi filozofları bulacak?
Bu çalışmada Hz. Muhammed, el-Kindi, er-Ravendi, er-Razi, el-Maarri, Farabi, İbn Sina, Gazzali, Ömer Hayyam, İbn Rüşd ve İbn Haldun’un düşüncelerini ele aldık. Ayrıca Mutezile ve İhvan-ı Safa akımlarını inceledik. Söz konusu on bir düşünürü ve iki düşünce akımını, İslam uygarlığındaki kritik ve çığır açıcı rollerinden ötürü tercih ettik.
Sizce kitabın hedef kitlesini kimler oluşturacak?
Elinizdeki kitap, özellikle iki kesim göz önünde bulundurularak yazıldı. Bunların ilki, İslam uygarlığının tarihsel gerçekliğini ve geçmişte medeniyete yaptığı büyük katkıyı önyargılarından ötürü yok saymayı bir marifet sanan kimi laik-ateist çevrelerdir. İslam’ın geçmişte oynadığı rol başka, bugün ona siyasi açıdan yüklenen işlev başkadır. Bu iki tarihsel dönemi (8-12. yüzyıl ve günümüz) ve Müslümanların tarihte oynadıkları rolleri birbirinden ayırmak gerekir.
İkinci kesimse, hurafelere dayanan, şişirme hikâye ve efsanelerle süslenmiş İslam tarihine yapılan her verimli, olumlu ve ciddi eleştiriyi İslam’a, Hz. Muhammed’e ve Allah’a bir hakaret sayan bazı muhafazakâr-İslami çevrelerdir. Ne yazık ki bu çevre, söz konusu tutumuyla geri kafalı fanatik akımlara hizmet ettiğinin ve sonuçta onların “cephaneliğine barut taşıdığının” farkında değildir. Çalışmamızın bu iki grup için de cevap niteliği taşıdığına ve yeni tartışmalara kapı aralayacağına inanıyoruz.
Peki bu kitapta hangi sorulara yanıt arıyoruz?
Kitapta İslam’ın içinden ve dışından birçok sorunun yanıtını bulmak mümkün. Hz. Muhammed hangi sınıf ve kesimlere dayanarak İslam dinini başarılı kıldı? Hz. Muhammed’i büyük bir düşünür ve devrimci yapan özellikler nelerdir? Kur’an ne zaman, kim tarafından ve hangi koşullar altında kitaplaştırıldı? Ayetlerinin gerçek olup olmadığı nasıl saptandı? Ayetler toplanırken yanlışlık yapıldı mı? Ayetler tahrif edildi mi ve tartışmalar neden bitmedi? Kur’an’da birbirini tekrar eden, birbirini geçersiz kılan ayetler var mı? İlahiyatçılar bunu nasıl açıklıyor? Özgün bir İslam felsefesinden bahsetmek mümkün mü? İslam felsefesinin Rönesans ve Aydınlanma’ya katkısı oldu mu? Olmuşsa hangi alanlarda oldu?
Okuyucuların bu ve benzeri birçok sorunun yanıtını kitapta bulabileceklerine inanıyorum.
Sadık Usta Hakkında
1960 yılında Kahramanmaraş’ta doğan Sadık Usta, 16 yıl Almanya’da yaşadı. Stuttgart Üniversitesi ve Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde Tarih ve Siyasal Bilimler okudu. 2003 yılında Londra’da İngilizce öğrenmek üzere 9 ay kaldı. 2012’de Goethe Üniversitesi’nde “Ütopya ve Devrim, Türkiye’de Modernleşme Hamleleri” (1908-1938) başlıklı master tezini verdi.
KİTAPLARI
Yazdıkları: Türk Ütopyaları-Cumhuriyet’ten Tanzimat’a Ütopya ve Devrim; İlkçağ Ütopyaları, Mükemmel Toplum ve İlk Devlet Teorileri; Fıçılarda Yaşamak-Sıradışı Devrimci Hayatlar; Ütopya ve Masalbilim – Binbir Gece Masalları.
Çevirdikleri: Thomas More, Ütopya; Tomasso Campanella, Güneş Ülkesi; Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi; Hans Heinz Holz, Devrimin Cebiri, Felsefenin Aşılması ve Gerçekleşmesi, Haidar Bammate, İslam’ın İnsanlık Kültürüne Katkısı; Karl Marx-Friedrich Engels, Komünist Manifesto.
