Eski ve gereksiz bir soru gibi sayılabilir; sayılsın, çünkü belki bir kuşak sonra sadece araştırmacıların bileceği bir bilgi notu olarak kalacak tarih sayfalarında. Küçük bir özet ve derleme notları olarak sayacağınız bu metnin içeri; Mihalıççık’ta bulunan Yunus Emre’nin gerçek mezarı üzerine, uzun yıllar öncesinden bu yana gelen ve kimilerini spekülatif bulacağınız kimilerini de gerçeğe giden yolun cidden ve her koşulda nesnel bir değerlendirmeyle aydınlatılması gerektiğini düşüneceksiniz.
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün yeni kitabı Hayal ve Gerçek Arasında: Osmanlı Resminde İstanbul İmgesi, 18. ve 19. Yüzyıllar raflarda yerini aldı. Sanat tarihçisi Tarkan Okçuoğlu’nun kaleme aldığı kitap, modernleşme sürecinde Osmanlı resim sanatının önemli bir ayağını oluşturan duvar resimlerine ve bu eserlerin ortak paydası olan İstanbul imgesine odaklanıyor.
İzmir’in Konak ilçesinde bulunan 116 yaşındaki tarihi bina belediyenin girişimiyle yıkılmaktan kurtarıldı. Restorasyon çalışmaları şubat ayında tamamlanacak olan binanın Roman Kültür Merkezi olarak kullanılması planlandı. İki katlı, avlulu tarihi yapının kim tarafından yapıldığı bilinmiyor ancak ana giriş kapısı üzerindeki kitabede 1905 tarihi yazıyor.
Dünyanın farklı ülkelerinden birçok ismin katıldığı ve her yıl düzenlenen Limmud Kültür festivali etkinliğine katılan Edirne Belediyesi Turizm Danışmanı Aydemir Ay, Edirne Yahudilerini ve kent tarihini anlatan bir sunum gerçekleştirdi. Yahudi mutfağına yönelik araştırmalarını kitabında toplayan Ay, Yahudi Kültür Evi projesi için planlama aşamasında olduklarını belirtti.
Dersim Katliamı’nın yönetildiği askeri kışlanın müzeye dönüştürülmesine tepki gösteren Dersimli sanatçılar, toplumun hafızasına yeni bir travmanın eklendiğini söyledi.
Küresel ısınma ve iklim koşullarının son 40 yılda hızla değişmesi artık herkesin bildiği bir gerçek. Bilenleriniz vardır; yaşamaya başladığımız şu 2 haftalık süreçte çok sayıda bayram ve kutlama var: 24’ünde kutlanmaya başlayan ve ertesi gece biten Noel; Yılbaşı; ve gene değişik inanç gruplarının 6/7 Ocak günlerinde ayrı ayrı kutladıkları Noel…
15 Aralık 1969’da Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) öncülüğünde örgütlenen Büyük Öğretmen Boykotunun 51. yılında açıklama yapan Eğitim Sen, “Aradan 51 yıl geçmiş olmasına rağmen Büyük Öğretmen Boykotunun yarattığı değerler yolumuzu aydınlatmaya devam etmektedir” dedi.
Bir mahalle sadece bir mahalle değildir. Bir mahalle; biyolojik / kültürel varlıklar olarak insan bireylerinin varoluşsal gereksinimleriyle uyumlu üretimleri eşliğinde uzay-zamanda yoğunlaşmasını örnekler. Öte yandan söz konusu madde birikimi gerçekleşmeden önce mutlak bir boşluk söz konusu değildir.
“Nerede o eski günler?” demeyeceğim çünkü “Aklıma gelince, hemen aldım kalemi elime, başladım yazmaya…” demekten çok “Açtım dizüstü bilgisayarımın ekranını başladım tıkırdatmaya!” diyecek yaştayım. Yine de özlem duyduğum “o eski günlerin” sıcakkanlı, istekli, samimi ve sevgi dolu zanaatkârlarının duygularını, internetten sipariş ettiğim pantolonumun beni terziye sürüklediği bir öykü ile, sanki o günleri yaşamışçasına anımsıyorum. Bu öykü üzerinden düşünüyorum; sanırım terzinin anımsattığı duygular bana tekstil ve ayakkabı zanaatkârı-esnaf dedemden kalan, nesilden nesle aktarılan bir miras.
Antoine de Saint-Exupery'nin kaleme aldığı dünyanın en çok satan ve okunan kitapları arasında yer alan "Küçük Prens"in 400 farklı dilde 2 bin basımından oluşan "Küçük Prens Kitap Müzesi" Eskişehir'de ziyaretçilerini bekliyor.
İşte böyle, güzel, sıcak bir pazar günüydü. Ama babalar günü değildi. Damda oyun oynadım. Güvercinlerimiz vardı. Havada uçan-uçurulan komşu güvercinlere bakıp saydım. Evin yanında küçük çukurlar kazıp cullup oynadığımız boş arsadan orta yaşlı bir adam geçiyordu, bıyıkları inceydi.
Yüzleri gülümsetecek, içimizi ısıtacak, yüreklere su serpecek, umut veren insan hikayelerini anlatmayı hep sevdim. Yıllarca çeşitli mecralarda yazmama ve belgesel sinema ile uğraşmama rağmen neden bilmem, burnumun dibindeki, muhteşem bir hikayeyi aktarmayı hiç akıl etmemişim, ta ki Mercedes Kadir’i kaybettiğimiz 18 Nisan'a kadar.
Kadıköy'ün sembol mekanlarından biri olan ve binlerce filmi izleyicilerle buluşturan Rexx Sineması, kapılarını kapatma kararı aldı. Kadıköy ve sinema dendiğinde akla ilk gelen mekan olan Rexx Sineması, bina sahibinin kira sözleşmesini uzatmaması sonucu kapanıyor.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak değerlendirilen koronavirüs COVID-19 salgınının yayılmaması için alınan önlemlere kültür ve sanat dünyası da katıldı. Bazı festival ve süreli etkinlikler ertelenirken, kültür ve sanat mekanları geçici orak kapılarını kapattı.
"İstanbul Perspektifleri" söyleşi serisinin 12’incisine konuk olan Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Zafer Yenal “Şehrin Tadı: İstanbul’da Yemek ve Tarım” başlıklı konuşmasında şehirli insanın 2000’lere kadar tarımla ilglenmediğini belirterek, "Şimdi tarımın yeniden keşfedildiği bir dönemdeyiz" dedi.
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün yeni etkinlik dizisi “Bursiyer Konuşmaları,” Enstitü’den araştırma desteği alan kente ilişkin çalışmaların meraklılarla buluşmasını sağlıyor. Konuşma dizisi, Birinci Dünya Savaşı yıllarında işgal altındaki İstanbul’un eğlence hayatından, günümüz alternatif film gösterim mekânlarına, İstanbul’un köpeklerinden 1950’lerin “ideal Türk” tasvirine, pek çok konuyu gündeme taşıyor.
Güney Koreli yönetmen ve senarist Bong Joon-ho'nun Parazit filmi, son dönemin en fazla konuşulan yapımlarından biri oldu. Film, Güney Kore'nin başkenti Seul'de küçük ve karanlık bir bodrum katında yaşayan fakir bir aile ile göz alıcı bir evde yaşayan zengin bir ailenin hikayelerini anlatıyor.
Diyarbakır’da edebiyat merkezli bir okuma mekanı olarak tasarlanan Wêjegeh Amed (Diyarbakır Edebiyat Evi) açıldı. Açılışta konuşan Wêjegeh Amed sorumlusu Lal Laleş, Diyarbakır’da açmış oldukları bu evin Kürt dili ve edebiyatına değerli hizmetlerde bulunmasını amaçladıklarını söyledi.
Türk edebiyatının usta isimlerinden biri olan yazar Orhan Kemal’in Fatih Cibali’de 12 yıl boyunca kiracı olarak oturduğu evin yıkılma riskinin gündeme gelmesi sonrası CHP milletvekilleri Turan Aydoğan ve Gökhan Zeybek alanda incelemelerde bulundu. Aydoğan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun bina ile ilgilendiğini söyledi.
Çağdaş Türk edebiyatının önde gelen isimlerinden biri olan Orhan Kemal'in 1954-1966 yılları arasında 12 yıl boyunca kiracı olarak oturduğu Fatih Cibali'deki kargir ev, bugün zor ayakta duruyor.
Yakınlarınıza yeni yıl hediyesi seçerken aynı zamanda birçok dayanışmaya destek de olabilirsiniz. Üstelik bunun için güzel ve şık seçeneklerden de mahrum olmanıza gerek yok. Size hediye seçiminde yardımcı olmak adına birkaçını derledik. Tabii ki önce kitap... Ama fazlası da var...
1993’ten bu yana ülkemizin kültür yaşantısına katkıda bulunan Aras Yayıncılık, yayın hayatına başladığı günden beri faaliyet gösterdiği Beyoğlu’ndaki Hıdivyal Palas’ta kurduğu yeni mekânında, çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapacak olan Yesayan Salonu ve ilk kitaplarını Eylül ayında yayımlayan çocuk edebiyatı yayınevi Hippo Kitap’la yeni bir döneme adım atıyor.
Mezopotamya Vakfı, Kürt folkloru üzerine bölgede 20 kişi ile yaptığı çalışmalar sonucu toplanan öykülerin yer aldığı “Kûçikê Daliqandî” ve “Meryemnîgarê” adlı iki kitabı yayımladı. Vakıf, aynı araştırma sonucu derlenen 8 kitabı daha yayın programına aldı.
Almanya’daki Nazi zulmünden kaçıp Kadıköy Moda’ya gelerek Türkiye’de çalışmalarını yürüten Alman bilim insanlarının öyküsünün yer aldığı “Moda’nın Mülteci Alman Profesörleri” kitabı, Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları’ndan çıktı. Yazar Hakkı Bilen’in kaleme aldığı kitap; Almanya’da Adolf Hitler liderliğindeki Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi’nin üniversite ve sanat kurumlarına baskı kurmasıyla birlikte görevden alınan bilim insanlarının Türkiye’ye göçünü anlatıyor.
Bu yıl, Alman yolcu gemisi MS St. Louis’in, neredeyse tamamı Nazi zulmünden kaçan Alman Musevilerden oluşan 937 yolcusuyla Hamburg’dan Amerika’ya yaptığı kötü ünlü yolculuğun 80. yıldönümü. Küba hükümeti onlara giriş vizeleri satmış olmasına rağmen, 27 Mayıs 1939’da Havana limanına girdiklerinde, yetkililer sığınmacıların karaya ayak basmasına engellediler.
23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı 19 Ocak’ta Hrant Dink’in önünde öldürülmesiyle toplumsal bellekte sembolik bir yer edinen Sebat Apartmanı’nda bulunan Agos Gazetesi’nin eski çalışma ofisinde, 145 metrekarelik alanda açıldı.
“Yeldeğirmeni’nden Yahudiler Geçti, Anıları Kaldı” başlıklı toplantının ilk oturumunda Harun Niyego “Haydarpaşa’da Geçen 100 yılımız” kitabından alıntılarla mahallenin Yahudi tarihini anlattı. Toplantının ikinci oturumuna ise karikatürist, yazar İzel Rozental “Moda Sevgilim” kitabıyla katıldı.
Geçtiğimiz günlerde bir "şehit asker" cenazesine katılan Kemal Kılıçdaroğlu’nun uğradığı saldırı, saldırının ardından saklandığı evin kalabalık tarafından çevrilip, bir kadının "Yakın o evi! Yakın o Alevi’yi" diye bas bas bağırması hepimizde aynı deja-vü efektini yarattı. Yakın zamanlı hafızamız bu duruma hemen isim koyup derindeki bir korkunun ağzını açtı: Linç girişimi... Madımak, Maraş, Malatya, Çorum ve daha burada adını yazamayacağım bilinen bilinmeyen bir sürü linç katliamı aklımıza geldi.
Pazartesi günü, Fransa’da ve dünya çapında milyonlarca insan, yüzlerce yıllık bir tarihi eserin yanıp kül olduğunu görerek buz kesildi ve dehşet içinde kaldı. Salı günü, Notre-Dame katedralinden geriye kalanlar hala için için yanarken, Pazartesi günkü yangın felaketine katedralin restorasyon çalışmasındaki korkunç bir yangın güvenliği arızasının neden olduğu açıktı. Bunun sorumluluğu, Fransa Devlet Başkanı Emmanuel Macron’un hükümetine ve nihayetinde kapitalist sisteme aittir.
Siyaset bilimci Serap Yolcu Yavuz “Cumhuriyet Misyonerleri”nde, 1930 ile 1946 yıllarında genç neslin politik açıdan konumlandırılışını değerlendiriyor. Kitapta Yavuz, “Cumhuriyetin siyasal elitleri gençliği, ‘kurtarıcı, kurucu ve taşıyıcı’ vurgusuyla politik eğitim sürecine paralel biçimde özneleştirir” diyor.
İnsan-Mekan-Hafıza başlığıyla yaptığım bir röportaj 12 Nisan´da yayınlandı. Üç gün sonra yani 15 Nisan akşamı TV haberlerini izlerken Notre Dame´ın yandığını gördüm, olduğum yerde kurudum kaldım. Ertesi gün uyanır uyanmaz aklıma ilk gelen sadece bir kaç kere turist olarak gezmeye gittiğim Notre Dame oldu.
5 Nisan 1944’te, Winston Churchill hükümetinin emirlerini uygulayan emniyet güçleri, dünya Troçkist hareketinin Britanya şubesi olan Devrimci Komünist Parti’nin (RCP) genel merkezine ve toplantı yerlerine baskın düzenledi.
21 Mart Perşembe günü masalcı sınıfa girdiğinde perdeler kapalıydı. Açtırdı. Sınıfa taze gün ışığı doldu. Öğrencilerden güneşi selamlamalarını rica etti. Öğrencilerin her biri açık pencerenin önüne gidip kendi anadillerinde sevinçle bağırarak güneşi selamladılar. İtalyanca, Arapça, Farsça, Türkçe, Rusça, Kürtçe, Fransızca, Afganca günaydın güneş dediler...
Diyarbakır’da artık harabeye dönmüş tarihi bir hanın hikayesi, yaklaşık 170 yıl sonra gün yüzüne çıktı. Bir dönem halk arasında Borsa Hanı olarak bilinen han, 1850’lerde, Bulgaristan’dan kente sürgün gelen devrimcilere de ev sahipliği yapmış.
SALT Beyoğlu’nun giriş mekânı Forum’da kurulan İstasyon: İstanbul Ansiklopedisi kapsamında, tarihçi ve romancı Reşad Ekrem Koçu’nun (1905-1975) şehre dair 30 yıllık bu kapsamlı ve benzersiz araştırması incelemeye açılacak. Koçu hayattayken ancak G harfine kadar basılabilmiş olan 11 cildin içeriği, Forum ve Açık Sinema’da sunum, söyleşi ve atölyelerle yorumlanırken dileyen katılımcılar ciltleri tarayarak “Ada”dan “Gökçınar”a maddelerin künye yazımına katkı sağlayabilecek. İstasyon’da, Koçu tarafından İstanbul üzerine kaleme alınmış diğer eserlerin yanı sıra, şehrin tarihine ilişkin seçili yayınlara yer verilecek.
Mimarı ve tasarımda çığır açan Bauhaus akımı 2019'da, kuruluşunun 100. yılında çeşitli etkinliklerle kutlanacak. İşte, Almanya kültür/sanat tarihinin en önemli evrelerinden biri olan Bauhaus'un kısaca tarihi.
19 Ocak 2007’de Hrant Dink’in öldürülmesiyle toplumsal hafızada özel bir yer edinen İstanbul Şişli’de bulunan Sebat Apartmanı’ndaki Agos gazetesinin eski çalışma ofisi hafıza mekânına dönüştürülüyor.
Bugün olmuş hala aklımdan çıkmayan, hatta her gün her fırsatta karşımda duran bir çocukluk anım var. Müsaadenizle bu yazının konusuna giriş olarak anlatayım:
Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht 15 Ocak 1919'da katledildiler. Katledilişlerinin 99'uncu yılında yoldaşlarımızı saygıyla anıyor ve Lev Troçki'nin onların ardından kaleme aldığı yazıyı paylaşıyoruz.
77 yıl önce, Troçki 20 Ağustos 1940 günü kendisinin de beklediği gibi Sovyet Gizli Polisi (GPU) ajanı tarafından suikasta uğradı ve bir gün sonra hayata veda etti. Ancak onu öldüren kişinin Stalin’in bir ajanı olduğu ancak on yıl sonra, 1950’de ortaya çıkabildi. Resmi olarak ise, eski Sovyetler Birliği’nde esen Glasnost ‘açıklık’ rüzgarları sırasında 1985 yılında kabul edildi.
16-17 (Rus takvimiyle 3-4) Temmuz günleri Rus devrim tarihine trajik bir bölüm ekledi. Sorumlusu olarak ‘Bolşeviker’ gösterildi. Hep bir ağızdan ‘elebaşıları tutuklayın, kitleleri silahsızlandırın’ ve ‘devrimci düzeni’ yeniden kurun çağrısı yapılıyordu. Sosyalist Devrimciler ve Menşevikler Bolşeviklerin tutuklanıp silahsızlandırılmasıyla ‘düzeni’ sağlamaya hazırdı.
